در این مطلب از اینجاست! دات نت قصد داریم نحوه وقوع زلزله ها و معنای مقیاس ریشتر را بررسی کنیم.
زلزله ها چگونه رخ می دهند؟
قطعات بزرگی از سطح زمین به سمت یکدیگر حرکت می کنند و در نتیجه حرکت آن ها زلزله ایجاد می شود. به این قطعات بزرگ، صفحات تکتونیک می گویند. صفحات تکتونیک در بالای پوسته ی زمین قرار دارند و مانند یک مایع کم سرعت در طول میلیون سال رفتار می کند.
صفحات تکتونیک در طول زمان یکدیگر با قدرت هل می دهند. این صفحات هم چنین می توانند روی یکدیگر بلغزند، که این پدیده فرورانش نامیده می شود.
مکان هایی روی کره زمین که محل تماس دو صفحه با یکدیگر است، بیشتر در معرض زلزله قرار دارند. شکستگی هایی بین صفحات که در نزدیکی سطح زمین که روی هم می لغزند، گسل نامیده می شوند.
وقتی که صفحات حرکت می کنند، فشار در مرز های آن ها تقویت می شود، در حالی که اصطکاک آن ها را در جای خود نگه می دارد. وقتی که حالت اول بر حالت دوم غلبه کند، انرژی وصف ناشدنی مصرف شده و زمین می لرزد. دانشمندان این شکل زلزله ها را به خوبی می شناسند.
هرچند، زلزله ها درون خود صفحه های تکتونیک نیز می توانند رخ بدهند.فشار از لبه هایشان می تواند وسط صفحه را از حالت طبیعی خارج کند. شناخت و اندازه گیری این خطرات سخت تر است.
استاد ژئوفیزیک دانشگاه استنفورد می گوید: “شناخت ما از این زلزله های درون صفحه ای به خوبی سایر زلزله ها نیست.” او می افزاید، دو زلزله اخیر مکزیک – 8.1 ریشتری و 7.1 ریشتری از همین نوع بوده اند. زلزله هایی که در میان صفحات زمین ساخت رخ می دهند، نشانه های آشکار کم تری نسبت به زلزله های گسلی دارند.
ریشتر چیست؟
چارلز ریشتر در سال 1935 مقیاس ریشتر را برای سنجش شدت زلزله ها اختراع کرد. اما می گویند این دیگر بهترین مقیاس برای سنجش زلزله ها نیست.
ریشتر یک مقیاس لگاریتمی است. معنای لگاریتمی بودن این مقیاس آن است که یک زلزله 7 ریشتری در واقع ده برابر یک زلزله 6 ریشتری و صد برابر یک زلزله 5 ریشتری است!
مقیاس ریشتر در واقع قله دامنه موج های لرزه ای را اندازه می گیرد و این در واقع تخمینی غیر مستقیم از خود زلزله است. اگر زمین لرزه را تکه سنگی در نظر بگیریم که در حوضچه ای افتاده، مقیاس ریشتر ارتفاع بلندترین موج را اندازه می گیرد. نه اندازه تکه سنگ و نه محدوده ی تحت تاثیر امواج، هیچ کدام با مقیاس ریشتر مشخص نمی شوند.
هنگامی که زلزله رخ می دهد، امواج در طول یک بستر ثابت مثل آب حرکت نمی کنند. بلکه، این امواج در طول سنگ های جامد با شکل ها، اندازه ها، چگالی ها و آرایش های مختلف جا به جا می شوند. سنگ جامد به انواع مختلفی از امواج اجازه وقوع می دهد. (برخی ساختار های زمین شناختی می توانند از شدت زلزله های بزرگ را بکاهند، در حالی که برخی دیگر لرزه های ناچیز را تقویت می کنند.)
چارلز ریشتر، مقیاسش را برای سنجیدن زلزله های جنوب ایالت کالیفرنیای آمریکا طراحی کرده بود. به همین خاطر این واحد اندازه گیری برای مقایسه کردن زلزله های آن زمان خوب بود. اما الان تصویر کاملی از خطرات وقایع قوی تر فراهم نمی آورد.